به گزارش مشرق، یکی از مهمترین سوالات مطرح برای بخش عظیمی از جوانان، وضعیت وام ازدواج در لایحه بودجه سال آینده است. براساس  تبصره 16 لایحه بودجه سال 98 کل کشور که تا ساعاتی دیگر توسط رئیس جمهور تقدیم مجلس خواهد شد، دولت وام قرض‌الحسنه ازدواج جوانان را 15 میلیون تومان مانند سال جاری تصویب و به مجلس ارسال کرده است. در نتیجه، برخی نمایندگان مجلس هم به دنبال افزایش میزان وام ازدواج هستند. در این گزارش به بررسی تغییرات مبلغ وام قرض الحسنه ازدواج در دهه نود می پردازیم و ضرورت و امکان افزایش مبلغ این وام مورد بررسی قرار می گیرد:

بیشتر بخوانید:

مصائب دریافت وام اندک ازدواج برای جوان‌ها

*تغییرات مبلغ وام ازدواج در دهه نود

 از سال ۹۰ تا ۹۵ مبلغ وام ازدواج برای هر یک از زوجین تنها ۳ میلیون تومان بود و تغییری نداشت؛ اما طی ۳ سال اخیر، تسهیلات قرض الحسنه ازدواج در بودجه ۲ بار افزایش یافته است. بار اول بودجه ۹۵ بود که این تسهیلات از ۳ به ۱۰ میلیون تومان افزایش یافت و بازپرداخت آن نیز از ۳ به ۴ سال رسید. در بار دوم، تسهیلات قرض الحسنه ازدواج در بودجه ۹۷ از ۱۰ به ۱۵ میلیون تومان افزایش یافت و مدت زمان بازپرداخت آن نیز به ۵ سال رسید.

*کاهش انحراف منابع قرض الحسنه با افزایش مبلغ وام ازدواج

تا پیش از افزایش وام ازدواج، بخش قابل توجهی از منابع قرض الحسنه مردم در بانک ها انحراف داشت و صرف امور غیرمرتبط از جمله وام به کارکنان بانکی می شد. در واقع با وجودی که مردم این منابع را با نیت های خیر در بانک سپرده گذاری کرده بودند و طبق قانون نیز بانک ها موظف بودند آن را به مصارف عمومی اعطا کنند، از این منابع جهت اعطای وام قرض الحسنه با بازپرداخت بلندمدت به کارکنان خود استفاده می کردند که یک تخلف آشکار بود.

اما با افزایش ۳ برابری مبلغ وام ازدواج، هرچند تصور می شد صف اعطای وام افزایش یابد، اما این چنین نشد و با پیگیری‌های بانک مرکزی، نه تنها صف وام ازدواج کاهش یافت، بلکه انحراف منابع قرض الحسنه نیز کم شد و اعطای وام به کارکنان بانکی از منابع قرض الحسنه نیز ممنوع گردید. ولی الله سیف رئیس کل وقت بانک مرکزی هم در مراسم دهمین سالگرد تاسیس بانک قرض الحسنه مهر ایران در تاریخ ۲۰ آذرماه پارسال صراحتا این موضوع را تایید کرد که از زمانی که مبلغ وام قرض الحسنه ازدواج به ۱۰ میلیون تومان رسید، انحراف منابع قرض الحسنه کاهش یافته است.

*ضرورت افزایش مبلغ وام ازدواج متناسب با افزایش هزینه‌های ازدواج در سال جاری

در سال جاری و پس از افزایش قابل توجه نرخ ارز، هزینه های ازدواج نیز افزایش قابل توجهی داشت. در سمت هزینه های دختر، تامین کلیه اقلام جهیزیه با افزایش ۲ تا ۳ برابری مواجه شد. در سمت هزینه های پسر نیز تامین مسکن و نرخ اجاره بها در کلیه نقاط تقریبا ۲ برابر شده و اقلام اولیه زندگی نیز با افزایش قابل توجه روبرو شده است.

افزایش ۲ تا ۳ برابری هزینه های تشکیل خانواده، تغییر تسهیلات حمایتی از ازدواج را نیز بدیهی می کند. در واقع، تنها سیاست کشور در حمایت از ازدواج جوانان باید متناسب با هزینه های تشکیل خانواده باشد تا اثرگذار واقع شود. اما مبلغ جدید وام ازدواج چقدر باید باشد تا هم برای جوانان مناسب باشد و هم بانک ها توان پرداخت آن از طریق منابع قرض الحسنه مردم را داشته باشند؟ بررسی ها نشان می دهد از آنجا که هزینه های ازدواج حداقل 2 برابر شده است، وام ازدواج نیز باید دو برابر شود و به 30 میلیون تومان افزایش یابد. اما آیا بانک ها توان پرداخت چنین تسهیلاتی را دارند؟

*منابع کافی برای اختصاص وام ازدواج ۳۰ میلیون تومانی وجود دارد؟

مهمترین مسئله در افزایش وام ازدواج، تامین منابع آن است؛ مخصوصا اینکه محل اصلی تامین مالی تسهیلات ازدواج، سپرده های قرض الحسنه مردم در بانک هاست و این منابع باید کفاف اعطای وام ازدواج ۳۰ میلیون تومانی را بدهد. ذکر این نکته ضروری است که منابع قرض الحسنه بانکی طبق قانون باید در مصارف مشخص از جمله وام ازدواج استفاده شود و بانک حق دخل و تصرف در آن را ندارد. لذا استفاده از این منابع در قالب هایی مثل وام به کارکنان خلاف قانون بوده و باید با آن مقابله شود.

سپرده های موجود و مصرف نشده قرض الحسنه پس انداز، بازپرداخت اقساط تسهیلات قرض الحسنه، افزایش سپرده های قرض الحسنه پس انداز و بخش اندکی از سپرده های قرض الحسنه جاری، ۴ منبعی است که می تواند برای اعطای وام قرض الحسنه مورد استفاده قرار گیرد.

طبق آخرین آمار منتشر شده از بانک مرکزی مربوط به شهریورماه امسال، بانک ها معادل ۹۱.۳ هزار میلیارد تومان سپرده قرض الحسنه از مردم جذب نموده اند و از این مبلغ، تاکنون ۶۸.۲  هزار میلیارد تومان تسهیلات قرض الحسنه به مردم اعطا شده است.

پس از کسر سپرده قانونی و منابع غیرمرتبط قرض الحسنه، منابع قرض الحسنه ای که برای پرداخت وام ازدواج 30 میلیون تومانی در سال آتی در اختیار بانک ها خواهد بود، عبارتند از:

الف- ۱۰ هزار میلیارد تومان از محل منابع موجود که وام داده نشده است: در حال حاضر، پس از کسر سپرده قانونی و سایر منابع قرض الحسنه، 10 هزار میلیارد تومان از منابع باقی می ماند که بانک ها وام نداده اند.

ب- ۱۳ هزار میلیارد تومان از محل بازپرداخت اقساط تسهیلات قرض الحسنه: طبق آمارهای بانک مرکزی، سالانه حدود 20 درصد تسهیلات اعطا شده به طور میانگین در قالب اقساط بازپرداخت می شود.

ج- ۱۸ هزار میلیارد تومان از محل افزایش حداقلی سپرده های قرض الحسنه: طبق آمارها سالانه 20 تا 30 درصد سپرده‌های قرض الحسنه افزایش می یابد.

د- ۱۵ هزار میلیارد تومان نیز از محل ۱۰ درصد سپرده های قرض الحسنه جاری: طبق تبصره ۱۶ قانون بودجه امسال باید از این منابع هم در اعطای وام ازدواج استفاده شود.

بر اساس این برآورد، در مجموع ۵۶ هزار میلیارد تومان منابع قرض الحسنه جهت اعطای وام در سال آتی در اختیار بانک ها خواهد بود. این آمار نشان می دهد که علاوه بر امکانپذیر بودن اعطای وام ازدواج 30 میلیون تومانی، از آنجا که سالانه به حدود ۱.۲ میلیون نفر این وام تعلق می گیرد، جمعا 36 هزار میلیارد تومان منابع نیاز بوده است و لذا 20 هزار میلیارد تومان از منابع قرض الحسنه نیز طبق برآورد صورت گرفته، در سال آتی در اختیار بانک ها باقی خواهد ماند که می تواند به سایر مصارف قرض الحسنه تخصیص یابد.

*ضامن و اقساط وام ازدواج ۳۰ میلیون تومانی

بانک ها برای پرداخت وام ازدواج به جوانان همواره از آنها ضامن های متعدد با گواهی کسر از حقوق طلب کرده اند. این نوع ضامن به ویژه در سال های اخیر که دولت و ارگان های حاکمیتی دیگر کارمند رسمی جذب نمی کنند، به سختی پیدا می شود. لذا ضروری است بانک مرکزی با همکاری بانک ها، زمینه را برای تسهیل در شرایط ضامن ها ایجاد کند. در سال ۹۶ بانک مرکزی طی مصوبه ای، هشت نوع ضامن برای تسهیل دریافت وام ازدواج معرفی نمود که یکی از این ضامن ها، حساب یارانه افراد و خانواده های آنها بود. هرچند آن مصوبه به درستی اجرا نشد و بانک ها بعضا از آن سر باز زدند، اما بررسی ها نشان می دهد اجرای آن می تواند زمینه را برای تسهیل در شرایط معرفی ضامن برای جوانان ایجاد کند.

علاوه بر افزایش مبلغ وام ازدواج، برای اینکه پرداخت اقساط آن توسط زوجین امکانپذیر باشد باید دوره بازپرداخت نیز از 5 سال به 6 سال افزایش یابد. بنابراین اقساط وام ازدواج 30 میلیون تومانی با نرخ کارمزد ۴ درصدی و بازپرداخت 6 ساله، حدود 475 هزار تومان می شود. البته امکان اینکه دوره بازپرداخت بیشتر شود هم وجود دارد.

*دولت اقدام می کند یا مجلس دست به کار می شود؟

در مجموع، افزایش وام ازدواج به ۳۰ میلیون تومان در سال ۱۳۹۸ با بازپرداخت ۶ ساله امکانپذیر بوده و ضروری است دولت یا نمایندگان مجلس، تبصره مرتبط با آن را در بودجه سال آتی به این شکل اصلاح نمایند. ذکر این نکته نیز ضروری است که اگر دولت در لایحه بودجه در این زمینه اقدام ننماید، احتمالا اتفاقی مشابه پارسال رخ خواهد داد و نمایندگان اقدام خواهند کرد. در نتیجه، انتظار می رود دولت در این زمینه پیش قدم شده و تسهیلات ازدواج را به عنوان تنها حمایت کشور از ازدواج جوانان افزایش دهد. هرچند این مبلغ نیز مشکلات ازدواج جوانان را به طور کامل حل نخواهد کرد، اما کمک بزرگی در این زمینه خواهد بود و تنها سیاست کشور در حمایت از تشکیل خانواده را بهبود خواهد داد.